Κυριακή 18 Φεβρουαρίου 2018

10253 - Οι χάρτινες θρησκευτικές εικόνες μέσα από τα αθωνικά αρχεία (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Νικολάου Μπονόβα στο 2ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας)

Νικόλαος Μπονόβας
Δρ Αρχαιολόγος Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών

Οι χάρτινες θρησκευτικές εικόνες μέσα από τα αθωνικά αρχεία

Περίληψη της Εισήγησης:

Το ενδιαφέρον των ερευνητών για τις χάρτινες θρησκευτικές εικόνες έχει εκδηλωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Υλικό από συλλογές ιδιωτών και μονών άρχισε να γίνεται γνωστό στην έρευνα και έχει παρουσιασθεί σε περιοδικές εκθέσεις με επιστημονικούς καταλόγους, που έχουν οργανωθεί με μεγάλη επιτυχία. Αξεπέραστη στο ερευνητικό πεδίο των χάρτινων εικόνων εξακολουθεί να παραμένει η έκδοση του δίτομου έργου της Ντόρης Παπαστράτου Χάρτινες Εικόνες. Ορθόδοξα Θρησκευτικά Χαρακτικά 1665-1899 που εκδόθηκε στην Αθήνα, το 1986.
Όλα αυτά φανερώνουν ότι έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για την έρευνα ενός νέου όσο και εν πολλοίς άγνωστου εικαστικού είδους που αφορά τις χάρτινες θρησκευτικές εικόνες. Πρόκειται για ξυλογραφίες, χαλκογραφίες και λιθογραφίες, για να αναφερθούμε στη χρονική σειρά εμφάνισής τους, συμβάλλοντας στην προσέγγιση της ζωγραφικής στους όψιμους μεταβυζαντινούς και νεότερους χρόνους (18ο-20ό αιώνα), μέσω της μελέτης της εικονογραφίας και της δράσης χαλκογράφων και σταμπαδούρων (εκτυπωτών) χάρτινων εικόνων. Η χάρτινη εικόνα δημιουργείται ως αποτύπωμα ενώ χρησιμοποιείται και ως σχέδιο εργασίας, ως «εργαλείο» των ζωγράφων.
Οι γνώσεις μας γύρω από τις χάρτινες εικόνες και τις συνθήκες παραγωγής τους στη μοναστική πολιτεία του Άθω εμπλουτίζονται σημαντικά από το αρχειακό υλικό, το οποίο απόκειται στις βιβλιοθήκες του Άθω και αφορά οικονομικά κατάστιχα με ετήσιους ισολογισμούς μονών, αλληλογραφία μονών και μοναχών, καθώς επίσης προσωπικά αρχεία. Έτσι, προσδιορίζεται με ακρίβεια η ίδρυση και το εύρος λειτουργίας αγιορείτικων εργαστηρίων χαρακτικής, τα ονόματα μελών τους, οι οποίοι έγιναν οι προμηθευτές χαλκογραφιών μονών και σκητών, και οι τιμές μονάδος των έργων.
Η έρευνά μας ξεκίνησε το έτος 1998 και από τη διεξαγωγή της συμπεραίνουμε ότι: α) το σωζόμενο υλικό είναι άνισο από πλευράς διατήρησης και κατανομής, β) η μονή Βατοπεδίου έχει να επιδείξει παραγωγή 500.000 χάρτινων εικόνων το χρονικό διάστημα από το 1834 έως το 1905, για να ακολουθήσουν οι μονές, γ) Ξηροποτάμου με 67.020 (1816-1914), δ) Σίμωνος Πέτρας με 17.000 (1849-1902), Κωνσταμονίτου 4.750 (1845-1858) και Αγίου Παύλου 3.200 (1830-1862). Πιστεύομε ότι η ευρεία κυκλοφορία χάρτινων εικόνων συνδέεται με την πνευματική ακτινοβολία του Άθω, την αθρόα επίσκεψη πιστών ευρείας προέλευσης στα πνευματικά του καθιδρύματα και με τις συχνές εξορμήσεις μοναχών προς τις κοινότητες ορθοδόξων.
Η έρευνα συνεχίζεται με στόχο το σύνολο των μονών, σκητών και κελιών του Άθω, με στόχο την αποκόμιση ολοκληρωμένης εικόνας.


Σχετικά:

ΗΜΕΡΙΔΑ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, 8 Δεκεμβρίου 2017

2ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, 9 - 10 Δεκεμβρίου 2017

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου